در این مقاله، شما با ساختار و استفاده از دستورات در سیستم عامل لینوکس آشنا خواهید شد. از مقدمه‌ای در مورد اهمیت دستورات تا مفاهیم پایه‌ای مانند دایرکتوری‌ها، فایل‌ها و ساختار فایل سیستم لینوکس، تا جزئیات اجرای دستورات پرکاربرد مانند ls، cd، pwd و غیره، تمامی جنبه‌های مربوط به استفاده از دستورات در لینوکس را پوشش می‌دهیم. این مقاله برای هر کسی که می‌خواهد با محیط خط فرمان لینوکس آشنا شود یا مهارت‌های خود را ارتقا دهد، مناسب است.
دستورات در لینوکس یک ساختار مشخص دارند که برای اجرای دستورات و فراخوانی برنامه‌ها استفاده می‌شود. این ساختار به طور کلی به شکل زیر است:
command [options] [arguments]
البته، ساختار دقیق هر دستور می‌تواند متفاوت باشد و بسته به نوع دستور و برنامه مورد نظر، متغیر باشد. اما به طور کلی، دستوری که قرار است اجرا شود، به عنوان اولین بخش از دستور ذکر می‌شود. بخش‌های دیگری همچون گزینه‌ها و آرگومان‌ها به این دستور اضافه می‌شوند.
برای مثال، فرض کنید می‌خواهید فایلی به نام “example.txt” را با استفاده از دستور “cat” (که برای نمایش محتوای یک فایل استفاده می‌شود) باز کنید. دستور می‌تواند به شکل زیر باشد:
cat example.txt
در اینجا:
- “cat” دستور است.
- “example.txt” آرگومان است که نشان دهنده فایلی است که می‌خواهیم باز کنیم.
گزینه‌ها نیز می‌توانند در دستورات لینوکس استفاده شوند، به عنوان مثال:
ls -l
در اینجا:
- “ls” دستور است.
- “-l” یک گزینه است که به آن معمولاً به عنوان “long listing” اشاره می‌شود و لیست فایل‌ها و دایرکتوری‌ها را با اطلاعات جزئی تر نمایش می‌دهد.
اگر دستوری را در لینوکس اجرا کنید و دستور را به اشتباه وارد کنید یا از ساختار صحیح آن پیروی نکنید، ممکن است پیام خطایی دریافت کنید که به عدم تطابق ساختار دستور اشاره دارد.
معرفی دستورات ساده اما مهم لینوکس :
در لینوکس، دستورات متعددی وجود دارند که برای انجام انواع وظایف مختلف استفاده می‌شوند. در اینجا یک لیست از برخی از دستورات پرکاربرد در لینوکس آمده است:
ls: این دستور برای نمایش لیست فایل‌ها و دایرکتوری‌ها در یک محیط لینوکس استفاده می‌شود.
cd: با استفاده از این دستور می‌توانید به دایرکتوری‌های مختلف جابجا شوید.
mkdir: این دستور برای ایجاد یک دایرکتوری جدید استفاده می‌شود.
rm: با استفاده از این دستور می‌توانید فایل‌ها یا دایرکتوری‌ها را حذف کنید.
cp: با این دستور می‌توانید فایل‌ها و دایرکتوری‌ها را کپی کنید.
mv: این دستور برای جابجایی فایل‌ها و دایرکتوری‌ها یا تغییر نام آنها استفاده می‌شود.
cat: با استفاده از این دستور می‌توانید محتوای یک فایل را نمایش دهید.
grep: این دستور برای جستجوی الگوهای مشخص در متن فایل‌ها استفاده می‌شود.
chmod: با این دستور می‌توانید سطوح دسترسی فایل‌ها و دایرکتوری‌ها را تغییر دهید.
sudo: این دستور به شما اجازه می‌دهد تا با دسترسی مدیریتی (Super User) دستوراتی را اجرا کنید.
grep: این دستور برای جستجوی الگوهای مشخص در متن فایل‌ها استفاده می‌شود.
tar: برای فشرده‌سازی و باز کردن فایل‌های تاریخی (tarball) استفاده می‌شود.
wget: با این دستور می‌توانید فایل‌ها را از اینترنت دانلود کنید.
top: این دستور برای نمایش فرآیندهای در حال اجرا و میزان منابع سیستمی که استفاده می‌کنند، استفاده می‌شود.
df: با این دستور می‌توانید اطلاعات فضای دیسک را نمایش دهید.
du: این دستور برای نمایش فضای دیسک استفاده شده توسط فایل‌ها و دایرکتوری‌ها استفاده می‌شود.
find: برای جستجوی فایل‌ها و دایرکتوری‌ها در سیستم فایل لینوکس استفاده می‌شود.
ssh: با این دستور می‌توانید به صورت امن به سرورها و دستگاه‌های دیگر متصل شوید.
ping: این دستور برای بررسی اتصال شبکه به یک دستگاه دیگر استفاده می‌شود.
ifconfig یا ip: برای نمایش اطلاعات شبکه از جمله IP، آدرس MAC و دیگر جزئیات استفاده می‌شود.
cron: این دستور برای اجرای خودکار برنامه‌ها و اسکریپت‌ها در زمان‌های مشخص استفاده می‌شود.
tar: برای ایجاد فایل‌های فشرده (tarball) و بازکردن آنها استفاده می‌شود.
passwd: با این دستور می‌توانید رمز عبور خود یا سایر کاربران را تغییر دهید.
ps: برای نمایش فرآیندهای در حال اجرا استفاده می‌شود.
kill: این دستور برای ارسال سیگنال به فرآیندها به منظور قطع کردن یا مدیریت آنها استفاده می‌شود.
tail: با استفاده از این دستور می‌توانید آخرین خطوط یک فایل را مشاهده کنید.
head: برای نمایش ابتدایی یک فایل استفاده می‌شود.
history: با این دستور می‌توانید تاریخچه دستورات اجرا شده توسط یک کاربر را مشاهده کنید.
chown: این دستور برای تغییر مالکیت یک فایل یا دایرکتوری استفاده می‌شود.
chgrp: برای تغییر گروه مالک یک فایل یا دایرکتوری استفاده می‌شود.
scp: این دستور برای انتقال امن فایل‌ها از یک سیستم به سیستم دیگر از طریق شبکه استفاده می‌شود.
sudo: با این دستور می‌توانید دستورات را با دسترسی مدیریتی (Super User) اجرا کنید.
chmod: برای تغییر سطوح دسترسی یک فایل یا دایرکتوری استفاده می‌شود.
chown: با این دستور می‌توانید مالکیت یک فایل یا دایرکتوری را تغییر دهید.
crontab: برای ایجاد، ویرایش و مدیریت وظایف زمان‌بندی (cron jobs) استفاده می‌شود.
systemctl: این دستور برای مدیریت سرویس‌ها و وظایف سیستم در توزیع‌های مبتنی بر systemd مانند Ubuntu و CentOS استفاده می‌شود.
apt/apt-get (برای توزیع‌های مبتنی بر Debian) یا yum/dnf (برای توزیع‌های مبتنی بر Red Hat): این دستورات برای مدیریت بسته‌ها و نصب، حذف و به‌روزرسانی نرم‌افزارها در لینوکس استفاده می‌شود.
grep: برای جستجو و تطابق الگوها در متن‌ها استفاده می‌شود.
sed: برای ویرایش متن‌ها و اعمال تغییرات با الگوها و قواعد مشخص استفاده می‌شود.
awk: این دستور برای پردازش و تحلیل متن‌ها و استخراج داده‌ها استفاده می‌شود.
این تنها یک بخش از دستورات استفاده‌شده در لینوکس است و هر کدام از این دستورات دارای گزینه‌ها و استفاده‌های بیشتری هستند که می‌توانند برای انواع وظایف مختلف مورد استفاده قرار گیرند.